24 Aralık 2015 Perşembe

DEMOKRATLAR KULÜBÜ (Derneği) Kayıtlı Üyeler; Birinci Defter-No: (001-286)

DEMOKRATLAR KULÜBÜ 
(DERNEĞİ) 
KAYITLI ÜYELERİ
***
BİRİNCİ DEFTER 
Kayıt ve Tescil Dönemi:
17 Şubat 1989 - 05 Şubat 1993 
Üye No: 001- 286 arası
***
S.NO: ADI VE SOYADI                   :
001- Prof. Dr. RIFKI SALİM BURÇAK
002- HAYRETTİN ERKMEN
003- İHSAN DAİ
004- ÖMER ÖZEN
005- A. KEMALETTİN DEMİRALAY
006- NUMAN KURBAN
007- TURHAN DİLLİGİL
008- A. MUZAFFER AKDOĞANLI
009- İRFAN HAZNEDAR
010- ENVER KAYA
011- SITKI SALİM BURCAK
012- BAHA AKŞİT
013- NURİYE PINAR ERDEM
014- İBRAHİM SEVEL
015- NURİ TOGAY
016- BESİM TİBUK
017- BARLAS KÜNTAY
018- AHMET NURİ KADIOĞLU
019- SABRİ ÖZCAN SAN
020- ZEKİ BAŞAĞA
021- MEHMET FAHRİ METE
022- ÖMER LÜTFİ ERZURUMLUOĞLU
023- HALİL TURGUT
024- HALİS SUNULLAH TOKDEMİR
025- HİLÂL ÛLMAN
026- TALÂT ALPAY
027- ŞEFİK ÇAĞLAYAN
028- M. HİDAYET SİNANOĞLU
029- PERİHAN ARIBURUN
030- ABDÜLBAKİ ERDEM
031- ÖMER KENAN YILMAZ
032- MEHMET TAHSİN NAHİT UYGUR
033- ÖZER ÖLÇMEN
034- HAKKI KURMEL
035- TURGUT TOPALOĞLU
036- İSMAİL HAKKI YILANLIOĞLU
037- ALİ NAİLİ ERDEM
038- EROL YILMAZ AKÇAL
039- NECATİ GÜNAY AKÇAL
040- MÜNİP ÖZER
041- SÜREYYA SOFUOĞLU
042- SAMİ GÖKNAR
043- NAFİZ KÖREZ
044- MEHMET SEDAT BARI
045- HASAN RIZA TOPÇUOĞLU
046- MUZAFFER NACİ ÇEREZCİ
047- MUZAFFER TOPÇUOĞLU
048- VECİHİ TOPÇUOĞLU
049- İSMAİL AŞKIN
050- M. BAHATTİN ÖRNEKOL
051- CEVAT ÜLKÜ
052- R. FEYZİ HACIRECEPOĞLU
053- RASİM GİRAY
054- ALİ ESEN MİNKÂRİ
055- NAFİZ TAHRALI
056- NECMİ NURİ YÜCEL
057- MUZAFFER KURBANOĞLU
058- OSMAN TALU
059- HÜSEYİN AGUN
060- BELİĞ BELER
061- NECMETTİN DOĞAN
062- NECATİ TANYOLAÇ
063- SELİM SIRRI ERENGİL
064- MUSTAFA GÜLCÜGİL
065- MEMDUH TURHAN
066- AHMET CENGİZ TURHAN
067- ENVER DÜNDAR BAŞER
068- İSMAİL ŞENEL
069- GÜMEZ SARIÖZEN
070- İBRAHİM DEMİRALAY
071- HÜSEYİN ÇINAR
072- ÖMER GÜRİŞ
073- SERVET HACIPAŞAOĞLU
074- ŞEKİP İNAL
075- ATİLLA KONUK
076- ŞEVKİ ECEVİT
077- HÜSEYİN FEHMİ FIRAT
078- FİKRİ KARANİS
079- ZEYYAT MANDALİNCİ
080- SAMİ SOYLU
081- SAMİ ATİLLA
082- SELÂHATTİN TANTEKİN
083- BEHZAT NARİN
084- DR. HASAN ÇEÇEN
085- ABDÜLKADİR ERYURT
086- SADIK PERİNÇEK
087- ALİ İMAMOĞLU (ÜNLÜSOY)
088- A. HAMİ SEZEN
089- İ. ZEKİ RAMOĞLU
090- DR. FETHİ TEVETOĞLU
091- TURHAN AKARCA
092- MEHMET DURDU ÖZÜZÜMCÜ
093- M. ALİ CEYLAN
094- DR. SEZAİ AKDAĞ
095- MELÂHAT GEDİK
096- H. BEDRİ GÜRSOY
097- HÜSEYİN HAYALİ
098- SAFFET ŞAHİN
099- İSMAİL ÖZDOYURAN
100- DOĞAN KÖYMEN
101- ŞEMSETTİN AĞAOĞLU
102- MEHMET TURGUT
103- SADETTİN YALIM
104- NECMETTİN ÖNDER
105- LÜTFİYE ALYOT
106- M. İSMET OLGAÇ
107- NİLÜFER GÜRSOY BAYAR
108- AHMET İHSAN GÜRSOY
109- TURAN BAHADIR
110- OSMAN KAVRAKOĞLU
111- SAMİM YÜCEDERE
112- BAHA HUN
113- DR. SEDAT BARAN
114- OSMAN ALİHOCAGİL
115- BABÜR BENDERLİOĞLU
116- HAMDİ FAHRİ BULGURLU
117- SÜLEYMAN F. KALAYCIOĞLU
118- AYDIN YALÇIN
119- AHMET İHSAN KIRIMLI
120- ALİYE COŞKUN
121- CEVDET AYHAN
122- HALİT ZARBUN
123- MİTHAT SAN
124- HÜSEYİN KURBAN
125- AYKUT AĞAN
126- SÜLEYMAN ÇAĞLAR
127- ESAT BUDAKOĞLU
128- ŞEREF KAYALAR
129- M. KEMAL ÖZER
130- MUHİTTİN GÜZELKILIÇ
131- SEZAİ SARPASAR
132- A. HAMDİ DÖLEK
133- ALİ İHSAN GÜLEZ
134- HAMDİ BOZBAĞ
135- BOZKURT KENAN YILMAZ
136- ABDULLAH KELEŞOĞLU
137- GÖKHAN EVLİYAOĞLU
138- KİNYAS KARTAL
139- ENVER TURGUT – Kayseri ve İzmir Milletvekili
140- GÖKSEL KALAYCIOĞLU
141- ŞÜKRÜ ESEN
142- SEBAHATTİN ORHAN
143- RASİM CİNİSLİ – Erzurum Milletvekili
144- ATIF BENDERLİOĞLU
145- FİLİZ ÖNDER
146- NURETTİN OK
147- AHMET DEMİR YÜCE
148- NECİP DANİŞOĞLU
149- ENVER KAPLAN
150- BİNTUĞ ARIBURUN
151- HANİFE ARIBURUN
152- DR. FARUK SÜKAN
153- OSMAN ÇETİN
154- HALİL AKKURT
155- AHMET MEMDUH YAŞA
156- BURHANETTİN ULUTAN
157- İBRAHİM ERFUS ÇAVUŞOĞLU
158- İSKENDER YÜCE
159- MAZLUME YÜCE
160- MEHMET DİLER
161- H. ERCÜMENT BEYHAN
162- RÜŞTÜ ÇETİN
163- PROF. DR. ŞABAN KARATAŞ
164- HASAN CEMİL POLAT
165- NECMİ İNANÇ
166- RIZA ÇERÇEL
167- KEMAL CANBAZOĞLU
168- TURGUT GÜR
169- EKREM DİKMENOĞLU
170- HAYRULLAH AKIN
171- HASAN CELÂL GÜZEL
172- NECMETTİN KÜÇÜKER
173- SARA ÖKTEM
174- SEFER ULUSOY
175- KAYA ÖZDEMİR
176- İBRAHİM GERMİYANOĞLU
177- NECATİ KALAYCIOĞLU
178- HİLMİ ÇELTİKOĞLU
179- SUAT BAŞOL
180- NEZİHİ TÜTÜNCÜOĞLU
181- HAMDİ CİLİV
182- GÜLFİNAZ ARIBURUN
183- ABDULLAH URAZ
184- MUSTAFA RONA
185- NAİL GEVECİ
186- MUSA DOĞAN
187- ERTUĞRUL ÇOLAK
188- MEHMET KEMAL ÖZÇOBAN
189- MUZAFFER AKIN
190- MEDENİ BERK
191- ALTEMUR KILIÇ
192- İ. TEVFİK KUTLAR
193- HALUK KILÇIK
194- MÜKERREM SAROL
195- MEHMET NÜZHET ULUSOY
196- ZÜLFİYE ATİLLA AKAT
197- MELİH KOÇER
198- MAZHAR ŞENER
199- NÜZHET AKIN
200- MEHMET GÜRPINAR
201- RÜŞTÜ GÜNERİ
202- ORHAN OCAKOĞLU
203- SAMET OCAKOĞLU
204- ARİFE NECLA TEKİNEL
205- ÖMER DOĞAN ÖZTÜRKMEN
206- ÖMER ŞEKER
207- HÜSEYİN ULUS
208- AYHAN TİMURTAŞ
209- FİKRET AKTEKİN
210- HÜSEYİN ADNAN ÇELTİKÇİOĞLU
211- A. KEMAL ÇELTİKÇİOĞLU
212- ERCÜMENT ÖZDOYURAN
213- OĞUZHAN KORALTAN
214- A. YAVUZ KORALTAN
215- ATİLLA TOZKOPARAN
216- M. ORHAN TUĞRUL
217- MUZAFFER POLAT
218- SERVET BİLİCİ
219- MUZAFFER ÖNAL
220- HÜSAMETTİN BAŞER
221- KÂZIM ÖZTÜRK
222- İBRAHİM DUYGUN
223- MUSTAFA TAYYAR
224- ERCÜMENT DAMALI
225- TAHİR YÜCEKÖK
226- HASAN HAYATİ ÜLKÜN
227- H. HÜSNÜ ORAN
228- HÜSAMETTİN TUNCAY
229- A. DÜNDAR TEKAND
230- İHSAN YALKIN
231- HÜSEYİN KALPAKLIOĞLU
232- M. ALİ AYTAR
233- NECMİ ARMAN
234- ABDÜLBAKİ ÖKTEM
235- PROF. DR. ORHAN MORGİL
236- YUSUF MERGEN
237- M. GÜLHAN ÇIRAĞ
238- İSMAİL MURAT TURGUT
239- NURETTİN MANYAS
240- BAHTİYAR OLGUN
241- SEBATİ İLERİ
242- DR. FİKRİ ARIĞ
243- BANU TANYELOĞLU
244- EKREM YENANİ
245- EKREM SAATÇİ
246- ACAR TUNCER
247- MEMDUH ALPASLAN
248- TOLGA ZEYTİNOĞLU
249- KEMALETTİN İNKAYA
250- PİRAYE LEVENT
251- MEHMET ERDEM
252- ERCAN SAN
253- MUHİTTİN KESKİN
254- ŞİNASİ HABİB
255- MUAMMER BAYKAN
256- M. DAİM SUALP
257- YÜKSEL TENEKECİOĞLU
258- MUSTAFA EŞREFOĞLU
259- H. YAVUZ DİLMAN
260- ORHAN ERÇELİK
261- CAHİDE AKSOY
262- AYŞE A. İLERİ
263- İSMET KAPISIZ
264- O. ZEKİ EFEOĞLU
265- ERDEM OCAK
266- MERHİM ŞEVKEDDİN
267- SALİH ATLIĞ
268- MEHMET ERTUĞRUL ERİM
269- OKTAY ATAMAN
270- VASFİ ALPER ÖZTELLİ
271- AHMET BAYKAL
272- SAADET AYAN
273- FEYHA BİLGEN
274- ERTUĞRUL GÖKGÜN
275- FEVZİ ŞEN
276- KÂZIM SECERELİ
277- KADİR SOYER
278- HAYDAR KOYUNCU
279- HÜSNÜ YILMAZ
280- BAHA MÜDERRİSOĞLU
281- ALİ ULVİ ARIKAN
282- SEMİHA ÖZER
283- DİLŞAT BURÇAK
284- ZEYNEP BURÇAK
285- TÜLİN SARISÖZEN
286- ALİYE AĞAOĞLU
(05 Şubat 1993 – Birinci Defterin Sonu) 

DEMOKRATLAR KULÜBÜ (Derneği) Kayıtlı Üyeler; İkinci Defter-No: 287-443

DEMOKRATLAR KULÜBÜ 
(DERNEĞİ) 
KAYITLI ÜYELERİ
***
İKİNCİ DEFTER
Kayıt ve Tescil Dönemi:
06 Şubat 1993-31 Aralık 2015, 
Üye No: 287-  443 arası
*** 
S.NO: ADI VE SOYADI                   :

287- M. KÂMİL KUTLUAY
288- FAHAMET SAN
289- GALİP KAYA
290- MEHMET ARİF DEMİRER
291- YAVUZ ESMERSOY
292- MUSTAFA HEMİŞ
293- SERVET SEZGİN
294- İSMAİL HİLMİ DURA
295- AYŞEGÜL GEZDUR
296- TANYEL ATALAR
297- BOZKURT DOMANİÇ
298- ATİLLA KARADENİZ
299- DR. İSMET CANDAN
300- DR. METE TAN
301- ÜMİT KELEŞ
302- ÖMER AYTEK KURMEL
303- ATIF COŞKUN
304- ALİ KELEŞOĞLU
305- R. MUSTAFA UYGUNER
306- HASAN TOSUN
307- YUSUF DİRİL
308- OSMAN BÜYÜKLİMANLI
309- K. HAKAN ÇİZEM
310- BİLGE GÜRSOY
311- ERSAN TİNAR
312- HASAN NİYAZİ DALYAN
313- F. SEDAT KORYOL
314- ATİLLA SAROL
315- SAMİ AKSAKAL
316- LEYLA TOLON
317- HASAN TOLON
318- HAKAN ÖZKARAMAN
319- ALİ MÜNİR ERKMEN
320- ZEKİ KESKİN
321- NEVZAT EMANET
322- CAHİT İLERİ
323- AHMET DEMİRER
324- ÖMER ÇAVUŞOĞLU
325- MUALLÂ AKYÜZ
326- ARDA GEDİK
327- TAHİR UĞUR TEMİZER
328- E. NACİ ÇETECİ
329- İBRAHİM SARIÇAOĞLU
330- ENVER KENDİR
331- KEMAL TİMUÇİN
332- İBRAHİM ERDEM
333- ÖMER OKYAR KUTLAR
334- MUSTAFA BAYAZIT
335- MEHMET SOLAK
336- UFUK ŞEHNAZ OCAKOĞLU
337- H. MURAT KINIKOĞLU
338- İSMAİL GÜNDÜZ
339- ZEKÂİ ŞEMS
340- BEYHAN KÖPRÜLÜ
341- FATOŞ İNAL
342- MUSTAFA NEVRUZ SINACI
343- MECDİ AGUN
344- M. SADIK ERDEM
345- HASAN M. MAKSUDOĞLU
346- ADNAN SELEKLER
347- İBRAHİM DÜZYOL
348- MİTHAT PERİN
349- DURSUN TOSUN
350- ADİL AYDIN
351- ŞERAFETTİN EMİROĞLU
352- YUSUF ARIK
353- SÜEDA KAYA
354- ADNAN KAYA
355- MELEK KAYA
356- SELMA HACIKADİROĞLU
357- NECMETTİN CEVHERİ
358- ALİ ABALI
359- İHSAN SARAÇLAR
360- VELİ GÜLKAN
361- İLHAMİ NASUHİOĞLU
362- HANZADE LÜLECİ
363- NÜZHET DAİ
364- POYRAZ M. DAİ
365- ERDOĞAN DEMİREL
366- HURİYE ÖZGÜN
367- NECATİ GÜNER
368- SAİM PALA
369- MUSTAFA SAYEK
370- SÜHEYLA KURBAN
371- EDİBE TURGUT
372- OSMAN SELÇUK TURGUT
373- BEDİA DEMİRALAY
374- NÜKET DEMİRALAY
375- FAHRÜNNİSA BULGURLU
376- FEHAMET SAN
377- MEDİHA YÜCE
378- AYHAN AKSOY
379- LÜTFİYE ALİHOCAGİL
380- SEVİNÇ YILMAZ
381- FATİME TURGUT
382- RAİF ERİŞ
383- AYDIN SAATÇİ
384- SELMA TOKDEMİR
385- DÜRRÜŞEHVAL BAŞAĞA
386- BİLGE GÜLEZ
387- NEBAHAT TERZİOĞLU
388- BETÜL SAN BAYRAM
389- NİLGÜN YUHARUÇ
390- AHMET ÇINAR
391- YEŞİM ÇINAR
392- İNCİ ÇINAR
393- GÜVEN MUMCU
394- EMEL MUMCU
395- MELTEM DAİ
396- MEHMET ÖZDEMİR
397- GÜZİN ATADEMİR
398- AYLA ONAT
399- AYFER ALİHOCAGİL
400-  HÜSEYİN REHA BENDERLİOĞLU
401- PİRAYE YIRCALI
402- AYTEÇERÇEL
403- HAVVA ŞÜKRAN ŞAMACI
404- NAHİT MENTEŞE
405- CEMAL KÜLÂHLI
406- MEHMET GÜLER
407- YENER RAKICIOĞLU
408- İHSAN NAZMİ TOMBUŞ
409- HAKKI KÜTÜK
410- ÖMÜR KÜTÜK
411- FETHİ AKKOÇ
412- MUSTAFA EŞREFOĞLU
413- İBRAHİM CEVHER CEVHERİ
414- GÜLTEKİN UYSAL, DP Genel Başkanı
415- H. SALİH BABAYİĞİT
416- AYDIN MENDERES
417- ÜMRAN MENDERES
418- MEHMET DÜLGER
419- İLHAN DÜLGER
420- BAYSAN BAYAR
421- RİFAT MELİH AKTAŞ
422- SELİM SERDAR ÇUBUKGİL
423- AYKUT KURANEL
424- FATMA FEYHA BİLGEN
425- GÜRBÜZ GÜNCÜ
426- SİNEM KÖYMEN (ÖZGÜN)
427- Ş. NÜKHET OCAK BALKAN
428- ZEHRA AKSOY
429- SEVA ÜLMAN ERTEN
430- FATMA TULGA OCAK
431- SUMRU ÜNER KAYMAK
432- ERSİN ÜNER
433- ZEYNEP BURÇAK EKER
434- SELNUR KARAOSMANOĞLU
435- MUSTAFA ÇİLOĞLU
436- ERKUT ŞENBAŞ
437- DR. NAMIK AYDEMİR
438- BÜLENT KUŞOĞLU
439-  CEM HATUNOĞLU
440- CAVİT USAL
441- ERTUĞRUL MAT
442- PROF. DR. AKİLE GÜRSOY
443- HÜSAMETTİN CİNDORUK
444- YALÇIN KOÇAK
445- MUSTAFA KEMAL ERKOVANLI
446- ESAT KIRATLIOĞLU
447- ARİF TOSYALIOĞLU

13 Mayıs 2015 Çarşamba

14 MAYIS 2015 BEYAZ İHTİLÂL, TÜRK DEMOKRASİ BAYRAMI; 65. YIL "HAYIRLI VE KUTLU OLSUN" !...

Hürriyetler DP'nin kuruluş felsefesidir

Enerji ve Tabiî Kaynaklar ve Devlet eski Bakanlarından Esat Kıratlıoğlu ile Demokrat Parti’nin iktidara gelişini konuştuk. 
(Ankara, YENİ ASYA - 13 Mayıs 2015, Çarşamba) 
TAKDİM (1.BÖLÜM)
Parlamentoda 6 dönem milletvekilliği yapan, AP ve DYP hükümetlerinde Devlet Bakanlığı ile Enerji ve Tabiî Kaynaklar Bakanlığı yapan Esat Kıratlıoğlu ile, Demokrat Partinin iktidara gelmesinin 65. yıl dönümü dolayısıyla yaptığımız röportajda, DP öncesini ve DP’nin iktidara geldikten sonraki durumunu, 27 Mayıs darbesini konuştuk. Tarihi hatıralarını dinledik. İlerlemiş yaşına rağmen son derece dinç ve sağlıklı bulduğumuz Kıratlıoğlu ile evinde iki saate yakın sohbet ettik. Demokrat Parti felsefesini “hürriyetlerin genişlemesi ve kalkınma” olarak özetleyen Kıratlıoğlu, DP’nin ilk icraatının ezanı aslına çevirmek olduğunu söyledi. 27 Mayıs darbesinin esas sebebinin Menderes’in ABD ve Almanya’da alamadığı yardımı Rusya’dan istemesi olduğuna dikkat çeken Kıratlıoğlu, “Amerika Birleşik Devletleri, Adnan Menderes’in 8 Haziran’da Moskova’ya gitmesini engellemek ve Rusya’ya ticarî münasebetini engellemek için bu ihtilâli yaptırmıştır” diye konuştu. Kıratlıoğlu ile evinde gerçekleştirdiğimiz röportaj ile baş başa bırakıyoruz.
7 Ocak 1946’da kurulan Demokrat Parti, kuruluşundan 4 yıl sonra, 14 Mayıs 1950’de milletimizin yüzde 53 oyunu alarak iktidara geldi. Bu 4 yıl da neler yaşandı. Türkiye 14 Mayıs’a nasıl geldi?
7 Ocak Demokrat Parti’nin kurulduğu tarihte ben Adana Lisesi son sınıfta öğrenciydim. Bir sömestre tatili münasebetiyle, karne tatili münasebetiyle Nevşehir’e geldim. O zaman Nevşehir’den belli başlı ailelerin kimseleri şoför mahallinde gider gerisi de kamyonun arkasında giderdi. Ben de o zaman Nevşehir Müftüsü Kıratlıoğlu Hoca’nın oğlu olduğum için bizi şoför mahalline alırlardı. Ve Niğde’ye gittik. Trende okurum diye istasyonda bir gazete aldım. Gazete manşetindeki, Demokrat Parti’nin kurulduğu havadisini öylece öğrenmiş oldum.
Demokrat Parti’nin kuruluş safhasına gelmeden önce şöyle ona doğru bir yaklaşımda bulunalım. Malûm Demokrat Parti’nin dört kurucusu vardır. Celal Bayar, Adnan Menderes, Refik Koraltan ve Prof. Fuat Köprülü. Bunlar o zamanki Cumhuriyet Halk Partisi’nin milletvekilleri ve Celal Bayar da başbakanlığını yapmıştır. Adnan Menderes Amerikan Koleji mezunu. Ankara’ya geldikten sonra da hukuk fakültesini bitiriyor. Fakat Adnan Menderes’in hususiyeti hiç Meclis’in kütüphanesinden çıkmayan ve devamlı surette okuyan bir insan.
O günlerde 1945 yılına doğru Türkiye’de bir takım sıkıntılı durumlar var. Hürriyetin daha belirgin bir şekilde vatandaşa intikal ettirilmesi ve bir de Toprak Kanunu var. Türkiye’de toprağın yüzde 80’i büyük toprak ağalarında ve bu toprağın köylüye dağıtılması şekliyle Toprak Reformu Kanunu çıkarıldı. Ve bu Meclis’te bayağı büyük bir gürültü yaptı sıkıntı yaptı. Ve Meclis’in havası değişti. Bir muhalefet meydana gelmeye başladı. Bu muhalefet havası içerisinde İsmet İnönü bir muhalefet partisinin kurulmasının gerekli olduğunu beyan etti.
DÖRTLÜ TAKRİRLE SERBEST SEÇİMLERİN YAPILMASINI İSTEDİ
Dörtlü takrir nasıl verildi?
Muhalefeti kurmak durumunda olan insanlar da biraz evvel bahsettiğim gibi Celal Bayar, Adnan Menderes, Refik Koraltan ve Prof. Dr. Fuat Köprülü bunlar dörtlü takrir diye bir takrir verdiler. Bu dörtlü takrir reddedildi. Toprak Kanunu üzerinde ve ondan sonra hürriyetin tam manasıyla vatandaşa intikal ettirilmesi şekliyle çerçevelenen dörtlü takrir reddedilince şiddetli bir muhalefet başladı. Bu arada Adnan Menderes’le Fuat Köprülü o zamanki Vatan Gazetesi’nde çok ağır yazılar yazdılar. Bu yazıların üzerine yanlarında Refik Koraltan’da var. Refik Koraltan, Adnan Menderes ve Fuat Köprülü’yü Cumhuriyet Halk Partisi’nden ihraç ettiler. Bunun üzerine Celal Bayar önce milletvekilliğinden sonra da Cumhuriyet Halk Partisi’nden istifa etti.
Ve işte bu hava içerisinde 7 Ocak 1946’da Demokrat Parti kuruldu. Bu parti kurulduktan sonra ilk seçimde ki zaten kuruluşundan 4-5 ay sonra seçim yapıldı. DP, bu ilk seçimde 62 milletvekili çıkardı. Gerisini tabiî Cumhuriyet Halk Partisi aldı.
ARSLANKÖY VE SENİRKENT HADİSESİ DEMOKRAT PARTİ FELSEFESİDİR
O seçimde uygulanan seçim sistemi nasıldı?
O zaman seçim kanununa göre oylar açık verilir, tasnif yani sayım gizli yapılırdı. Bu durum karşısında Türkiye’de iki hadise oldu. Birisi Arslanköy, birisi de Senirkent. Bunun birisi Mersin’e bağlı birisi de Isparta’ya bağlı. Bu iki köyün ahalisi sandığı aldılar açıkça oy vermelerine rağmen jandarmaya teslim etmediler. “Sandıkları gözümüzün önünde bizim olduğumuz mekânda sayacaksınız” dediler. .
Bu kabul edilmeyince köylüler sandıkları vermediler. Bunun üzerine o dönem Isparta’da ağır ceza mahkemesi olmadığından Konya’ya ağır ceza mahkemesine sevk edildiler. Ne kadar köylü varsa, çoluk, çocuk, yaşlı, ihtiyar, kadın, kız yayan Konya Ağır Ceza Mahkemesi’ne götürüldüler ve yolda giderken de bunlara çok eziyet ettiler. Affedersiniz eşekle gidiyorlardı. Yolda bu hayvanların gübrelerini bunların ağzına soktular. Çok eziyet ettiler.
Ve o günkü hadise Arslanköy ve Senirkent hadisesi Demokrat Parti felsefesinin vatandaş tarafından nasıl bir iştiyakla nasıl bir arzuyla kabul edildiğinin çok açık bir göstergesidir. Bu arada parti Meclis’e girdi ve ilk sıkıntı 1947 yılı bütçesinde oldu. 1947 yılı bütçesi görüşülürken, sözcü rahmetli Menderes’ti. Rahmetli Menderes çok ağır bir konuşma yaptı ve bunun üzerine Başbakan Recep Peker kürsüye çıktı ve Menderes’e “Sen bir psikopatsın” dedi. Bunun üzerinde Meclis karıştı ve Demokrat Parti Meclis’i terk etti ve DP Meclis’ten çekilme kararı verdi. Sine-i millete dönme tabiri işte o zaman meydana çıktı ve sine-i millete dönme kararı alındı. İsmet İnönü harekete geçti ve Celal Bayar’la görüşerek Bayar’ı ikna etti. O arada Demokrat Parti’nin büyük kongresi toplandı.
DP’NİN KURULUŞ FELSEFESİ HÜRRİYETLERDİR
Bütün bunlar olurken “hürriyet misakı kararı” alındı. Bu karar nedir? DP için bir dönüm noktası mıdır?
Demokrat Parti büyük kongre kararı almasından sonra ‘Hürriyet Misakı’ diye bir karar alındı. Bu kararın içerisinde Demokrat Parti’nin kuruluş felsefesinde öngörülen hürriyetin, insan haklarının, vatandaşın haysiyetinin kanun altına alınması ve devletin garantisi altında olması ve bununla ilgili kanunların çıkarılması vardı. Ve bu arada gürültüler patırtılar başladı ve büyük bir Meclis mücadelesi başlarken İsmet Paşa yine devreye girdi ve Celal Bayar’ı dâvet etti. Celal Bayar’la konuştuktan sonra 12 Temmuz 1948 Beyannamesi neşredildi. Bu beyannameye göre Hürriyeti Misakı kararlarının ilk seçimde dikkate alınacağını ve ilk seçimlerin bu şartlar altında yapılacağı ortaya konuldu. Bunun üzerine buzlar çözüldü ve Meclis’te sükûnet hâkim oldu.
Ama bu sefer Demokrat Parti içerisinde sorunlar vukuu buldu. O zaman Osman Bölükbaşı ve Demokrat Parti İstanbul İl Başkanı avukat Kenan Öner, eski hariciye nazırlarından Yusuf Kemal Tengirşek, Hikmet Bayur ve Fevzi Çakmak, “Bu durum bir muvazaadır. İki parti artık particilik oynuyor, bunlar birbirlerinin ensesinde olmayan, ama birbirlerinin yanında kardeş olan parti oldu” dediler. Ve partiden istifa ederek Millet Partisi’ni kurdular.
Bu durumların neticesinde seçimlere yaklaşırken seçimlerden üç beş ay önce yeni bir Seçim Kanunu kabul edildi. Bu yeni seçim kanununa göre, Yüksek Seçim Kurulu teşekkül ettirildi. Bu Yüksek Seçim Kurulu üyeleri Yargıtay ve Danıştay üyeleriydi ve aynı zamanda gizli oy açık sayım açık tasnif esası kabul edildi. Ve 14 Mayıs seçimlerine bu şekilde gidildi.
14 Mayıs 1950’de, vatandaş yüzde 53’e yakın bir oyla Demokrat Parti’yi iktidara getirdi. Bu Seçim Kanunu görüşülürken Demokrat Parti “nisbî temsili” savundu. Ama bunu Cumhuriyet Halk Partisi kabul etmedi. Ekseriyet sistemi ise bir bölgede bir oy fazla alındığı takdirde oradaki milletvekillerini o parti çıkarıyor. Cumhuriyet Halk Partisi bu nisbi temsili kabul etmedi ve kendi tuzağına düştü. Ekseriyet olduğu için arada uzun boylu bir fark yoktu ve buna rağmen DP’nin karşısında CHP o zaman 64 milletvekili çıkardı. Gerisini tamamen DP aldı.
DEMOKRATİK SEÇİMLE GELEN İLK BAŞBAKAN MENDERES
Seçim olduktan sonra neler yaşandı? Ülke de durum nasıldı?
Seçim sonuçlarına göre Demokrat Parti’nin başkanlığı altında hükümetin kurulması kesinleşti. Bunun üzerine rahmetli Adnan Menderes, Cumhurbaşkanı Celal Bayar’a çıktı. “Fuat Köprülü’nün başbakan olması hepimizin arzusudur. Bilge kişi, âlim kişi Fuat Köprülü’dür. Onun başbakan olmasını arzu ediyoruz” dedi.
Celal Bayar, Menderes’i dinledikten sonra “Benim başbakanım sensin” dedi. Böylece Adnan Menderes cumhuriyet tarihinin ilk demokratik seçimle gelen başbakanı oldu.
O günlerde Türkiye’nin durumu sıkıntılıydı. Türkiye yeni bir harpten çıkmıştı. O tarihlerde Avusturya’da üniversite talebesiydim. Oradaki demokratik hareketleri de görüyordum, yaz aylarında Türkiye’ye geliyordum. Oradaki durumla buradaki durumu mukayese ediyordum.
Türkiye’nin o günkü şartlarında 1950’lerin başlarında durumu sıkıntılıydı. Asfalt yol yok, hava yolları yok. Ben Viyana’ya okumaya gidiyorum. Viyana’yla Türkiye’nin arasında uçak seferleri yok. Trenle de gitmek dövizle oluyordu. Vapurla İstanbul’dan İtalya’nın Napoli şehrine giderdik. Napoli’den trene biner Avusturya’ya giderdik. Türkiye harbe girmedi, ama harbe girmiş kadar o zamanın şartları içerisinde çok büyük bir ordu besledik. Bütün memleketin geliri orduya gitti. Silâha gitti, ordunun beslenmesine gitti.
O günleri ben hatırlıyorum. Şeker bulamazdık, çayımızı pekmezle içerdik. Tabiî 1947-48’li yıllardan 50’li yıllara gelene kadar ekmek karnesi vardı. Hâlâ o ekmek karnelerini muhafaza eden arkadaşlarımız var. Biz Anadolu’da ekmek karnesinin sıkıntılarını çekmedik. Çünkü Anadolu’da yufka ekmek yapılır, üç aydan üç aya mahallenin hanımları toplanır, “keşik” denen yufka ekmeği yardımlaşma ile yaparlardı. Bu ekmekler üç-dört ay ıslatılarak yumuşatır ve yenilirdi. Şimdi biz böyle alıştığımız için, sıkıntı çekmezdik.
(Devam edecek...) Röportaj: Mehmet Kara / mkara@yeniasya.com.tr - Melih Tekin / melihtekin@yeniasya.com.tr

Demokrasi bayramı

Her milletin ve ülkenin kaderinde dönüm noktası olan günler vardır. 14 Mayıs 1950, Türkiye'de yaşayan insanlar açısından böyledir; bugün demokrasinin doğum tarihidir.
Demokrasi bayramı
4 Mayıs 1950 öncesinde, Türkiye'de, otoriter bir tek parti yönetimi mevcuttur. Bunun anlamı, ülkede, ifade, teşkilatlanma ve teşebbüs gibi temel hürriyetlerin bulunmamasıdır. Bu dönemin Cumhuriyet Halk Partisi, demokratik sistemdeki parti anlamında bir parti olmaktan çok uzaktır. CHP, farklılıkları yok ederek "imtiyazsız, sınıfsız bir kitle" yaratmaya çalışan ve milli şef tarafından yönetilen bir tek partidir.
Tek parti yönetimi döneminde iktisadî gelişme oldukça sınırlıdır. Şehirleşme yüzde18 civarında sabitlenmiştir. 14 Mayıs'ta DP'nin iktidara gelişiyle iktisadi dinamikler harekete geçecek sanayileşme ve şehirleşmede sıçramalar yaşanacaktır. Ankara'daki bürokratlar ve onların taşradaki uzantıları ile onların devlet imkanlarıyla zenginleştirdiği müttefikleri, fakir bir toplumda, debdebeli bir saltanat hayatı sürdürmektedirler... Halkın en temel kaygısı ise karnını doyurmaktır. Kırsal kesimde hayat şartları daha da ağırdır. Mahmut Makal'ın Ocak 1950'de yayımlanan romanı Bizim Köy, milletin efendisi olduğu ilan edilen köylünün nasıl bir açlık ve sefalet içinde yaşamaya çalıştığını anlatmaktadır: "9 Ekim Cumartesi. Birinci dersten sonra çocuklara sırayla sordum. Bu sabah 21 kişi hiçbir şey yemeden aç gelmiş. 10 kişi yavan ekmek dürünüp yemiş. 11 Ekim öğleden sonra: 31 kişi hep karpuz şalağı ile ekmek yemiş.( Cacık: Yabani ot)."
TEK PARTİ DÖNEMİNDE TÜRKİYE
Açlıkla salgın hastalıkların Anadolu'yu kasıp kavurması, hayatı iyice çekilmez hâle getirmektedir. Her yıl on binlerce insan verem, sıtma, tifo, trahom gibi hastalıklara kurban gitmektedir. Hatta mesela Konya'nın Çumra ilçesinde olduğu gibi, bütün ilçe sıtma olduğundan CHP'nin ilçe kongresi bile yapılamamaktadır.
Anadolu içten içe kaynamaktadır. Siyasî ve iktisadî sistemin olduğu gibi muhafaza edilmesi imkânsızdır. Halk değişiklik istemektedir. Halk ekmek, aş ve bunlar için de hürriyet istemekte CHP'nin gazetesi Ulus'un 19 Ağustos 1945 tarihli nüshasında, Türkiye'nin demokrasiye geçmesi istikametinde Demokratik Batı ülkelerindeki beyanlardan duyulan rahatsızlık dile getiriliyordu. İkinci Dünya Savaşının bitmesiyle beliren bu eğilim, CHP'nin içindeki müfritleri rahatsız etmekteydi. Hatta bu çevreler, yeni partilerin ancak CHP'nin bir türevi olabileceğini düşünüyorlardı. Ulus'ta bu rahatsızlık şöyle dile getiriliyor: "Demokrasinin bütün gereklerini yerine getirmeliymişiz. Çünkü zafer tek partili rejimlere karşı demokrasiler tarafından kazanılmış imiş. Peki ama, Rusya kaç partili bir demokrasi idi? Büyük Millet Meclisi rejimi kalacaktır. Türk demokrasisi onun disiplini ve kanunları içinde gelişecektir. İkinci, üçüncü, dördüncü parti, hepsi yalnız bu amacı güttükleri zaman ve ancak bu amacı güttükleri zaman ve ancak bu amacı güttükleri kadar itibar bulacaklardır. Sözün kısası bu!"
Bu bakımdan 1946'dan sonra kendiliğinden ve sadece İnönü'nün isteğiyle demokrasiye geçildiğini zannetmek yanlış bir düşünce olacaktır. İsmet İnönü, halktan yükselen bu tepkiler karşısında, adeta vadelerinin dolduğunu anlamış ve geçiş sürecinin demokratik bir şekilde olmasını temin etmeye yönelmiştir. Bütün bunlara bir de uluslararası sistemdeki değişme ve gelişmeler eklenince tek parti rejiminin eninde sonunda devrileceği bütün çıplaklığıyla ortaya çıkmıştır. Rejim değişmelidir. Ama hangi istikamette? Türkiye'nin önünde iki yol vardır: İlki, totaliter sosyalist bloğun bir parçası olmaya yönelmek; ikincisi, demokratik batının bir parçası olmaya yönelmektir.
Hem iktidarın hem de 1946'dan itibaren ortaya çıkan muhalefetin Batı bloğunda yer almayı istemesiyle, Türkiye'nin nereye yöneleceği anlaşılır. İstikamet Batı'dır. Böylece rejimin de demokrasi yönünde değişeceği anlaşılmıştır.
Türkiye'nin tek parti diktatörlüğünden çıkıp demokrasiye geçmesi, her şeyden önce, "milli şef" adıyla anılan kişinin, iktidar makamından gönüllü olarak vazgeçmesine bağlıdır. Elbette İnönü'nün korkuları vardır. Etrafındaki bazılarının korkuları daha da derindir. İnönü'nün çok partili hayata geçme arzusu, CHF içinde çalkantılara yol açar ve parti, Islahatçılar ve Müfritler olarak ikiye bölünür. Müfritler, İnönü'yü kararından vazgeçmesi ve tek parti diktatörlüğünü sürdürmesi için zorlarlar. Ancak, diğer taraftan, hem muhalefet hem de sivil toplum şekillenmekte ve kuvvetlenmektedir. Tek parti yönetiminin sürdürülmesine imkan yoktur. Ve İnönü bunun farkındadır.
SEÇİM SONUÇLARI: 
BEYAZ İHTİLAL
Bir taraftan demokrasiye geçişin alt yapısı hazırlanırken, diğer taraftan siyasî tartışmalar iyice ateşlenir. Demokrasinin alt yapısını hazırlamada en önemli adımlardan biri yeni bir seçim kanunu çıkarılmasıdır. 1946 seçimleri, demokratik bir seçim olacağı iddiasıyla yapılmış, ama açık oy gizli sayım ve sayılan oyların derhal imhasıyla bir skandala dönüşmüştür. Aynı seçim yolsuzluklarının tekrarlanması Türkiye'yi vahim badirelerin ve iç çatışmanın içine atacaktır. Bu yüzden Hür Fikirler Cemiyeti'nde teşkilatlanan liberallerin ve muhalefetin de katkısıyla yargı denetiminde seçimi öngören bir seçim kanunu çıkarılır. Seçim eşit, genel oy ilkesine uygun olarak ve basit çoğunluk sistemiyle yapılacaktır. Artık Türkiye tarihi bir olaya gebedir: "Yeter Söz Milletindir!" şiarıyla 14 Mayıs'a, yani, seçim sandığına yürünmektedir...
CHP tepetaklak oldu; Demokrat Parti bütün yurtta seçimleri kazandı. Bu rahmetli Refik Koraltan'ın o günlerde söylediği gibi 'Tam bir beyaz ihtilaldir'di. İhtilalciler beyaz elbiselerine hiçbir leke sıçratmadan sandıkların içinden çıkmış Ankara sokaklarını doldurmuştu. Herkes birbirini öpüyor, kucaklıyor, tebrik ediyordu. Bütün yurtta şenlikler başlamıştı.
Halk Partisinin içinden bir grup ise, 14 Mayıs seçim sonuçları üzerine, tarihçi Toynbee'nin demokrasinin bir protestan-hıristiyan rejimi olduğu, Müslümanların demokrasiyi başaramayacakları iddiasını aktararak İnönü'den eski rejime dönmesini istemişler; ancak İnönü, bu görüşü taassup olarak nitelendirerek Türk milletinin demokrasiyi mutlaka başaracağında ısrar etmiştir. Bu şekilde Türkiye 14 Mayıs 1950'de demokratik bir siyasi iktidar değişimi başarmıştır. Bu tarihi günün AK Parti başta olmak üzere demokrat çevreler tarafından layıkıyla anlaşılıp hatırlanmaması, siyasetteki hafıza kaybının vahametini ortaya koyuyor. (Yeni Şafak | Murat Yılmaz | 14 Mayıs 2008, 0:00)
* Dr., Siyaset Bilimci (muratyilmaz67@yahoo.com)

14 Mayıs 1950: (Milli İradenin Zaferi) Beyaz İhtilal ve Demokrasi Bayramı

14 Mayıs 1950: Beyaz İhtilal ve Demokrasi Bayramı


14 Mayıs 2012, Pazartesi
II. Dünya Savaşı, savaşa girmemiş Türkiye'yi savaşa katılmış gibi derinden etkiledi.
Ekonomik, sosyal ve siyasal yapıda pek çok sorunlar çıktı. Bunun üstüne uluslararası gelişmelerin de etkisiyle Türkiye çok partili hayata geçiş hazırlığına başladı. 1946 seçimlerinin (Açık oy-Gizli tasnif yöntemiyle birlikte pek çok suiistimaller olmuştu) siyasetimizde kara bir leke gibi durması, gözleri 14 Mayıs 1950 seçimlerine çevirdi. VIII. Dönem Meclisi, çalışmalarını 24 Mart 1950'de tamamlarken genel seçimlerin 14 Mayıs 1950'de yapılmasına karar vererek, CHP ile DP arasındaki siyasi yarışı başlattı. CHP ile DP arasında (yer yer bürokratik hazımsızlıktan kaynaklanan sıkıntılar olsa da) sağduyulu bir seçim süreci yaşandı. 14 Mayıs'ta herhangi bir seçim ihlali yaşanmadı.
Oy verme saati sona erdiğinde CHP ve DP'de büyük bir merak ve endişe hâkimdi. Öncelikle yakın bölgelerin ve köylerin sonuçları gelmeye başladı. Seçim bürolarına ulaşan ilk sonuçlara göre CHP, az farkla da olsa önde görünüyordu. Lakin gece yarısına doğru gayri resmi sonuçlar açıklanmaya başladığında gerçek anlaşıldı. DP, büyük bir zafer kazanmıştı. En iyimser tahminlerde bile kimse DP'nin bu kadar büyük başarı kazanacağını beklemiyordu. Ankara'da büyük bir siyasi deprem yaşandı.
Seçim sonuçlarının belirmesiyle birlikte asker arasında bazı güçler, durumdan vazife çıkararak harekete geçtiler. 14 Mayıs gece yarısı I. Ordu komutanı Çankaya'ya çıkarak "seçimlere hile karıştırıldığı" iddiasına sığınarak DP iktidarını engellemeyi teklif eder, fakat Cumhurbaşkanı İnönü, askerin bu önerisine sıcak bakmaz. Haber DP'li yöneticilerin de kulağına gider ve on yıl sürecek bir endişe ortaya çıktı. Siyasetimizde asker faktörü ilk kez bu kadar önemli oluyor, ilk kez bu şekilde kendisini gösteriyordu.
CHP, 1946 yılında çok partili hayata geçmiş fakat tek parti yönetimine ait hukuki hazırlıkları ve kurumsal düzenlemeleri yapmamıştı. Bir anlamda CHP, 14 Mayıs seçimlerinden sonra da iktidarını sürdüreceğini düşündüğünden muhalefetin varlığına yönelik hiçbir çaba göstermemişti. 22 Mayıs'ta muhalefete düşen CHP, hazırlıksız ve oldukça şaşkın bir durumdaydı. Ayrıca CHP'nin hazırlattığı seçim kanunu marifetiyle % 53 oy alan DP, Meclis'in % 84'üne, CHP % 39 oy oranı ile Meclis'in % 14'üne sahip olması, ülkede yeni bir tek parti idaresi oluşturmaya son derece müsait bir zemin oluşturdu. Bir anlamda bu kadar güçlü bir iktidar CHP tarafından kendisi için düşünülmüştü, fakat 14 Mayıs hesapları bozdu.
14 MAYIS BİR ZİHNİYET DEVRİMİDİR
14 Mayıs seçim sonuçları neticesinde halkta büyük bir ümit ve iyimserlik, DP ve taraftarlarında coşkun bir sevinç vardı. Bazı CHP'li idareciler, DP yönetiminin sağduyulu tavrına rağmen, DP taraftarlarının sevinç gösterilerinden rahatsız olarak çeşitli şikâyetlerde bulunmuşlar ve DP'lilerin sevinç gösterilerini sınırlandırmalarını istemişlerdi.
CHP'lilerde, 14 Mayıs'ta bir yanlışın yapıldığı veya halkın aldatıldığı düşüncesi hâkimdi. İlk seçimlerde (3 Eylül 1950 yerel seçimler) yanlışlık düzeltilecek ve erken genel seçimlerle CHP iktidarı geri alacağı beklentisi içerisindeydi. CHP'li H.Cahit Yalçın'a göre; "14 Mayıs'ta başlayan şey demokrasi değil, hayal sukutudur. Gün geçtikçe bu hayal sukutu genişliyor ve derinleşiyor. Daha şimdiden efkâr-ı umumiyede pişmanlık el ile tutulur hale gelmiştir." Oysa 3 Eylül yerel seçim sonuçları da 14 Mayıs sonuçlarını tasdik eder nitelikte çıkacaktı.
DP'nin bu kadar büyük bir zafer kazanmasının birçok sebebi vardı. Bu durumun ortaya çıkmasında; CHP'nin uzun süredir ülkeyi tek başına yönetmesinden kaynaklanan iktidar yorgunluğu, DP'nin daha evvelki Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası ve Serbest Cumhuriyet Fırkası örneklerinden aldığı dersler ile halkın nabzını iyi tutarak izlenen akıllı bir seçim stratejisi sayılabilir. Dönemin üst düzey bazı CHP'li idarecilerinin, bu durumu konjonktürel gelişmelerle açıklayarak DP'nin çabasını ve başarısını görmezlikten gelme çabası içerisine girmeleri doğru değildir.
İktidarın demokratik şekilde değişmesi DP kurucusu Refik Koraltan'a göre "tam bir beyaz ihtilal"di. Halide Edip Adıvar da 14 Mayıs seçim sonuçlarından oldukça etkilenmiş, 14 Mayıs'ın "Demokrasi Bayramı" olarak kutlanmasını istemişti. 14 Mayıs için; "Beyaz", "Kansız İhtilal" veya "Demokra­si Bayramı" gibi tanımlamalar da yapılmaktadır. Menderes de 14 Mayıs'ın son derece önemli bir gün olduğunu düşünerek, "Bir devre son veren ve yeni bir devir açan müstesna ehemmiyette tarihi bir gün olarak daima anılacaktır." demektedir.
DP'lilerin tarifini ve tanımını yapmakta zorlandıkları 14 Mayıs hakkında, CHP'li kalemler önceleri sessizliği tercih ederler. 14 Mayıs hakkındaki övgü dolu ifadelerden rahatsız olan Hüseyin Cahit Yalçın, "Hakikat şudur ki ortada cidden beyaz, pembe hiçbir ihtilal yoktur" diye yazdı. 14 Mayıs'ın yabancı basında değer görmesi, ülkede ilgi görmesi üzerine Hüseyin Cahit Yalçın zamanın da etkisiyle daha sağduyulu bir yaklaşımla, "14 Mayıs bizleri birbirimizden ayıracak bir gün değil, bilakis bizleri aynı idealin, aynı imanlı mücahitleri halinde birleştirecek mesut bir gündür." dedi.
14 Mayıs 1950 seçimlerinin özellikle sonuçları ve siyaset üzerindeki etkileri düşünülürse son derece önemli bir değişim ve dönüşüm noktası olduğu bir gerçektir. Yalnız Menderes'in iddia ettiği gibi "inkılâp" olduğu tartışılabilir. Zira seçimler neticesinde sistem ya da rejim değişikliği meydana gelmediği gibi, 22 Mayıs'ta iktidarı devralan isimler ortalama en az 15 yıldır siyasetin içerisinde yer alan ve CHP'de çeşitli sorumluluklar üstlenmiş kişilerdi.
14 Mayıs, bir zihniyet devrimidir. Aslında inkılâbı merkezde değil, taşrada aramak gerekir. DP ile siyasete giren yeni insanlar ve taşralı orta sınıf, yerel ve ulusal yönetime talip olmuş ve Ankara siyasetine yeni bir soluk, yeni bir heyecan getirmiştir. (CHP'liler ve CHP'ye yakın kalemler bu insanları "çarıklılar", "Hasolar, Memolar" diyerek küçümsemişlerdi.)
14 Mayıs'la birlikte; halkın önemsendiği, değerlerinin göz önüne alındığı ve halk eksenli yeni bir anlayış doğdu. Öyle ki cumhurbaşkanının Çankaya'dan inerek halkın arasına karışması, halka kulak vererek isteklerini dinlemesi oldukça önemliydi. Halk yeni dönemi ve yeni dönemle birlikte değişimin, dönüşümün sembolü olarak DP'yi gördü ve sevdi. DP ve Genel Başkanı Adnan Menderes, halkla çok iyi bütünleşti. Menderes, Ankara siyasetinden ve CHP muhalefetinden bunaldığı her an kendisini kalabalıkların ortasına attı. Halk Menderes'i bağrına bastı ve DP'yi son ana kadar destekledi.
15 Mayıs'ta kimse ne yapacağını bilmiyordu. İktidar için teşekkül ettirilmiş CHP, tek parti devrine göre yetiştirilmiş basın, CHP'nin birer organı haline gelmiş bürokrasi ve devlet ile İnönü'yü özdeş gören askeriye. Türkiye, böyle bir değişime ne kadar hazırdı? CHP'liler de bu durumun farkında ve aşırı bir özgüvenle, DP'nin ülkeyi altı ay bile yönetemeyeceğini düşünüyorlardı.
CHP, çok partili hayata uyumda zorluk çekti. Emekli diplomatlar, paşalar ve yargı mensuplarıyla olan iletişimi devam etti. CHP, bürokrasiyle olan bağını kuvvetlendirerek sürdürdü. 1950 seçimlerinde yaşanılan mağlubiyet 1954 seçimlerinde hezimete dönüştü. Genel Başkan İnönü, bir yanda iktidara karşı diğer yanda partisi içerisinde büyük mücadele verdi. Zira 1954 seçimlerinde CHP'nin yaşadığı mağlubiyet, CHP'lileri büyük hayal kırıklığına uğratmanın ötesinde ümitsizliğe düşürdü. Öyle ki birçok CHP mensubu, partinin kapatılarak siyasetten çekilmesini bile teklif etmeye başladı.
DEMOKRAT PARTİNİN SEÇİLMESİ 27 MAYIS'I TETİKLEDİ Mİ?
14 Mayıs ne kadar önemliyse siyasi tarihimizde, 27 Mayıs da o kadar önemlidir. Öncelikle sonuçları itibarıyla birbirinin zıddı olan bu günler sebep-sonuç itibarıyla da birbirlerine bağlıdırlar. 27 Mayıs'ın sebeplerinin oluşmaya başladığı gün 14 Mayıs seçim gecesi askerin durumdan vazife çıkarmasıdır, 29 Mayıs 1950 Menderes'in ilk hükümet programını Meclis'te okumasıdır. CHP uzantısı bürokrasinin tasfiye edilmesidir.
DP iktidarıyla birlikte sosyal ve siyasal yapıda meydana gelen gelişmeler, güç dengelerinde meydana gelen gelişmeler, basının-muhalefetin tek parti dönemini unutarak adeta yeni bir sayfayla yeni bir dönemin başladığını düşünerek hükümete karşı amansız eleştirileri siyasi huzursuzluklara sebep oldu. DP iktidarının özellikle 1954 seçimleri sonrasında gerek şiddet eğimli politikaları, DP içerisindeki bölünmeye ve ülkedeki kutuplaşmanın derinleşmesine yol açtı. Bu durum, gerginliğin tırmanmasına ve siyasi huzursuzlukların krize dönüşmesine sebep oldu.
İsmet İnönü gibi Milli Mücadele'de en önde yer almış, Lozan'da bulunmuş, yıllarca başbakanlık ve cumhurbaşkanlığı yapmış bir liderin ülke üzerindeki etkisiyle, DP iktidarı kendisini hiçbir zaman güvende hissetmemişti. Bu durumu, 6 Haziran 1950'de bir albayın ihbarıyla bir anda ordu üst düzey komuta kadrosu emekli edilirken veya 9 subay hadisesinde veya 21 Mayıs 1960 Harbiye yürüyüşünde görmek mümkündür. Menderes, bilinçaltında İnönü ve asker fobisini hissetse de Mehmetçiğin kendisine silah çevirebilmesine hiçbir zaman ihtimal vermedi.
27 Mayıs'a gidilirken DP'nin pek çok hataları vardır. Bu yanlışlar Yassıada mahkemesinde detaylı bir şekilde araştırılmış ve yargılamalar yapılmıştır. Bedeli her ne pahasına olursa olsun ödenmişti. Peki, bu süreç içerisinde CHP nerede? Tahkikat Komisyonu'na CHP'nin bu kadar tepki göstermesi normal midir? DP'nin karşısında basının-bürokrasinin-üniversitenin ve ordunun ittifak ederek mücadele etmesi 27 Mayıs'ın neresindedir?
27 Mayıs'la birlikte on yıllık DP dönemi sona erdi. Lakin siyasetimizdeki huzursuzluklar bitmedi. Ülke, askerî müdahaleler, cuntalar, idamlar, muhtıralar ve iç savaş ihtimaliyle karşı karşıya geldi. Süreç her on yılda bir askerin siyaset üzerine çökerek vesayet rejimini alışkanlık haline getiren yeni bir gelenek başlattı.
Günümüzde pek çok insanın alkış tuttuğu 1961 Anayasası, bu şartlar altında hazırlandı. DP'liler ve DP'ye gönül veren geniş halk kitlelerinin temsil edilmediği bir komisyon tarafından hazırlanan 1961 Anayasası'nın, demokratik ve özgürlük yönü de tartışılabilir. Bürokrasi bünyesinde yapılan tasfiye ile devlete sahip olanlar kendi iktidarlarını baki kılacak adımlarla ülkenin demokratik zeminini kaydırmışlar ve bugüne kadar devam eden siyasi ve hukuki sorunların temelini oluşturmuşlardır.
14 Mayıs'ın açtığı yeni anlayış yani "Beyaz İhtilal" 27 Mayıs ihtilaline kadar önemini korudu. 27 Mayıs ile birlikte siyasette yeni bir dönem ve yeni bir bayram; Hürriyet ve Anayasa Bayramı kutlanmaya başladı. 27 Mayısçıların bayramı da bir başka askerî müdahale ile 12 Eylül 1980 darbesiyle son buldu.
*Yrd. Doç. Dr., Siirt Üniversitesi Öğretim Üyesi, "Türk Siyasi Tarihinde Adnan Menderes" kitabının yazarı